𝔗𝔥𝔢 𝔊𝔬𝔩𝔢𝔪, 1915 © 𝔊𝔲𝔰𝔱𝔞𝔳 𝔐𝔢𝔶𝔯𝔦𝔫𝔨

“.. 𝙸𝚝 𝚒𝚜 𝚝𝚑𝚎 𝚗𝚊𝚛𝚛𝚘𝚠, 𝚑𝚒𝚍𝚍𝚎𝚗 𝚝𝚛𝚊𝚌𝚔𝚜 𝚝𝚑𝚊𝚝 𝚕𝚎𝚊𝚍 𝚋𝚊𝚌𝚔 𝚝𝚘 𝚘𝚞𝚛 𝚕𝚘𝚜𝚝 𝚑𝚘𝚖𝚎𝚕𝚊𝚗𝚍, 𝚠𝚑𝚊𝚝 𝚌𝚘𝚗𝚝𝚊𝚒𝚗𝚜 𝚝𝚑𝚎 𝚜𝚘𝚕𝚞𝚝𝚒𝚘𝚗 𝚝𝚘 𝚝𝚑𝚎 𝚕𝚊𝚜𝚝 𝚖𝚢𝚜𝚝𝚎𝚛𝚒𝚎𝚜 𝚒𝚜 𝚗𝚘𝚝 𝚝𝚑𝚎 𝚞𝚐𝚕𝚢 𝚜𝚌𝚊𝚛 𝚝𝚑𝚊𝚝 𝚕𝚒𝚏𝚎’𝚜 𝚛𝚊𝚜𝚙 𝚕𝚎𝚊𝚟𝚎𝚜 𝚘𝚗 𝚞𝚜, 𝚋𝚞𝚝 𝚝𝚑𝚎 𝚏𝚒𝚗𝚎, 𝚊𝚕𝚖𝚘𝚜𝚝 𝚒𝚗𝚟𝚒𝚜𝚒𝚋𝚕𝚎 𝚠𝚛𝚒𝚝𝚒𝚗𝚐 𝚝𝚑𝚊𝚝 𝚒𝚜 𝚎𝚗𝚐𝚛𝚊𝚟𝚎𝚍 𝚘𝚗 𝚘𝚞𝚛 𝚋𝚘𝚍𝚢..”

“.. 𝚃𝚑𝚎 𝚜𝚘𝚞𝚕 𝚒𝚜 𝚗𝚘𝚝 𝚊 𝚜𝚒𝚗𝚐𝚕𝚎 𝚞𝚗𝚒𝚝𝚢; 𝚝𝚑𝚊𝚝 𝚒𝚜 𝚠𝚑𝚊𝚝 𝚒𝚝 𝚒𝚜 𝚍𝚎𝚜𝚝𝚒𝚗𝚎𝚍 𝚝𝚘 𝚋𝚎𝚌𝚘𝚖𝚎, 𝚊𝚗𝚍 𝚝𝚑𝚊𝚝 𝚒𝚜 𝚠𝚑𝚊𝚝 𝚠𝚎 𝚌𝚊𝚕𝚕 «𝚒𝚖𝚖𝚘𝚛𝚝𝚊𝚕𝚒𝚝𝚢». 𝚈𝚘𝚞𝚛 𝚜𝚘𝚞𝚕 𝚒𝚜 𝚜𝚝𝚒𝚕𝚕 𝚌𝚘𝚖𝚙𝚘𝚜𝚎𝚍 𝚘𝚏 𝚖𝚊𝚗𝚢 «𝚜𝚎𝚕𝚟𝚎𝚜», 𝚓𝚞𝚜𝚝 𝚊𝚜 𝚊 𝚌𝚘𝚕𝚘𝚗𝚢 𝚘𝚏 𝚊𝚗𝚝𝚜 𝚒𝚜 𝚌𝚘𝚖𝚙𝚘𝚜𝚎𝚍 𝚘𝚏 𝚖𝚊𝚗𝚢 𝚜𝚒𝚗𝚐𝚕𝚎 𝚊𝚗𝚝𝚜..”

❧

".. Να αισθάνεσαι τα γράμματα κι όχι μόνο να τα διαβάζεις με τα μάτια σου στα βιβλία, να δημιουργήσεις έναν ερμηνευτή του εαυτού σου, μέσα σου, που να εξηγεί αυτά που σου ψιθυρίζει το ένστικτο - να, εκεί βρίσκεται το κλειδί, το κατάλαβα - για να μπορέσεις να συνεννοηθείς τελικά με τον εσωτερικό σου κόσμο μέσω μιας πεντακάθαρης γλώσσας.."

❧

".. Για πολλή ώρα κατέβαινα ψηλαφίζοντας τον τοίχο δεξιά κι αριστερά. Έμοιαζε ατελείωτος. Βαθουλώματα υγρά, γεμάτα μούχλα και σαπίλα - στροφές, γωνίες και γωνίτσες. Ίσιοι διάδρομοι, μετά αριστερά, μετά δεξιά. Απομεινάρια μιας παλιάς ξύλινης πόρτας κι ύστερα αλλαγή κατεύθυνσης, κι έπειτα πάλι σκαλοπάτια, σκαλοπάτια που τώρα ανέβαιναν και μετά κατέβαιναν και πάλι. Και παντού ολόγυρα μια αποπνικτική μυρωδιά από μανιτάρια και υγρό χώμα.
Κι ακόμη πουθενά μια φωτεινή αχτίδα.
Έπρεπε να είχα πάρει το κερί του Χίλελ.
Επιτέλους, ο διάδρομος έγινε ίσιος κι ομαλός. Το τρίξιμο που άκουγα όπως περπατούσα, μ' έκανε να υποθέσω ότι βάδιζα πάνω σε στεγνή άμμο.
Θα πρέπει να ήταν μόνο ένας από τους πολλούς διαδρόμους που διασχίζουν το γκέτο άσκοπα και χωρίς λόγο οδηγώντας στο ποτάμι, σκέφτηκα.
Δε μου έκανε εντύπωση. Η μισή πόλη ήταν χτισμένη από τα βάθη των χρόνων πάνω σε τέτοιους υπόγειους λαβύρινθους. Οι κάτοικοι της Πράγας είχαν ανέκαθεν βασικούς λόγους ν' αποφεύγουν το φως της ημέρας.."

❧

".. Ναι, τώρα κατάλαβα πού βρισκόμουν! Ένα δωμάτιο χωρίς είσοδο με ένα μοναδικό σιδερόφραχτο παράθυρο. Το παμπάλαιο σπίτι στην Αλτσουλγκάσε που το απέφευγαν όλοι! Άλλη μια φορά, εδώ και πολλά χρόνια, είχε δοκιμάσει πάλι ένας άνθρωπος δεμένος με σκοινί να κατέβει και να κοιτάξει μέσα, και το σκοινί είχε σπάσει! Ναι! Εγώ ήμουν τώρα στο σπίτι όπου πάντα χανόταν το φάντασμα του Γκόλεμ. Ένιωσα να με πλημμυρίζει φρίκη.."

".. Ο πρώτος άνθρωπος που συνάντησα στη Σαλνιτεργκάσε ήταν ένας καμπούρης γερο-Εβραίος με άσπρες μπούκλες στους κροτάφους. Μόλις με είδε, σκέπασε το πρόσωπό του με τα χέρια του κι άρχισε να ουρλιάζει υστερικά εβραϊκές προσευχές.
Ο θόρυβος που έκανε, έβγαλε κι άλλους πολλούς απ' τα λαγούμια τους στο δρόμο. Αμέσως μετά απερίγραπτες κραυγές ξέσπασαν πίσω μου. Κοίταξα πίσω μου και είδα μια ατελείωτη στρατιά κάτωχρα και παραμορφωμένα  απ' τη φρίκη πρόσωπα να 'ρχονται καταπάνω μου.."

✦⋆ ―✧― ⋆✦

Πως σου φάνηκαν τα αποσπάσματα που επέλεξα να σου διαβάσω; Φυσικά, δεν διάλεξα εκείνα που μπορεί να σε ωθούσαν να καταλάβεις περισσότερα. Όχι ότι θα καταλάβαινες. Πίστεψέ με, τούτο το βιβλίο είναι ιδιαίτερο. Απίστευτα ατμοσφαιρικό. Σε ταξιδεύει στον χρόνο και στον χώρο. Αλλά το κάνει με πολύ περίεργο τρόπο. Όλα αποκαλύπτονται στο τέλος. Αλλά, μέχρι το τέλος, όλα είναι πιθανά.

Ναι, το ξέρω πως κι άλλα βιβλία αφήνουν τα τελευταία κεφάλαιά τους να να ενώσουν τα κομμάτια της ιστορίας. Δεν είναι όμως απλά τα πράγματα εδώ. Είναι, στα αλήθεια, κάπως δύσκολο βιβλίο. Όμως εμένα με μάγεψε από την πρώτη στιγμή.

Βλέπεις, το μυστικό για να απολαύσεις την ιστορία με σωστό τρόπο, εμφανίζεται απροκάλυπτα, μπρος στα μάτια σου. Που; Μα φυσικά στην πρώτη παράγραφο που σου διάβασα. «Πρέπει να αισθάνεσαι τα γράμματα, όχι μόνο να τα διαβάζεις», θυμάσαι; Και τώρα, άκου προσεχτικά. Αφού επέλεξες να διαβάσεις αυτό το βιβλίο, θα σου εξηγήσω πως λειτουργεί η αίσθηση των γραμμάτων με την ανάγνωσή τους. Στην πρώτη σελίδα του πρώτου κεφαλαίου μιλάει για ένα κοράκι που πετούσε προς μια πέτρα που έμοιαζε με λίπος. Νιώθεις την φράση; Σκέψου την, άφησε το μυαλό σου να χτίσει την εικόνα της πέτρας. Τώρα γεύσου την. Γίνει το κοράκι! Αν το καταφέρεις αυτό, αφέσου. Αφέσου στις λέξεις, μία προς μία. Όλες είναι επιλεγμένες σωστά. Όταν εγώ διάβασα το βιβλίο, κατάπινα αέρα νομίζοντας πως γεύομαι το λίπος. Μέχρι που κάποια άλλη λέξη, εξίσου χειροπιαστή, με παρέσυρε. Ξεροκατάπιες, ε; Καλό σημάδι αυτό. Το ήξερα πως αυτό το βιβλίο είναι για εσένα.

Ναι, αυτό το βιβλίο σε ταξιδεύει στον χώρο και στον χρόνο. Όταν το διάβαζα, με κάθε σελίδα που γυρνούσα, οι εικόνες που σχηματίζονταν μέσα από τις λέξεις και τις παραγράφους, φιλτράρονταν μέσα από ένα γκριζογάλανο τούλι. Ναι, ένιωθα πως είχε απλωθεί ένα γαλάζιο πέπλο μέσα στο μυαλό μου. Τα πάντα θύμιζαν βουβή, ασπρόμαυρη ταινία. Στο Εβραϊκό Γκέτο της Πράγας, το οποίο έχει μάθει να γυαλίζει με τη σκόνη πάνω στις πλάτες του. Οι σελίδες του βιβλίου ξεδιπλώνουν αιωνόβια μυστικά της Εβραϊκής Μυθολογίας, της Αλχημείας και της Καμπάλας και πραγματεύεται τον μύθο του Γκόλεμ, ενός πλάσματος που έπαιρνε ζωή από έναν «άγιο» – πνευματικό άνθρωπο.

Όχι, δεν είναι ιστορία τρόμου, αν και ο τρόμος ελίσσεται και αναρριχάται σαν κισσός κάτω και μέσα από τις πέτρες των αρχαιότερων σπιτιών του Γκέτου. Θα έλεγα πως είναι ένα αρκετά ζοφερό βιβλίο, του οποίου οι σελίδες χαρίζουν ένα αίσθημα παράνοιας και μυστηρίου. Σε παραπέμπει σε μια «eastern Europe folk-gothic» ιστορία. Και αξίζει. Είναι μοναδική στο είδος της.

Αγαπητέ, μελλοντικέ αναγνώστη, άκουσέ με προσεχτικά. Αυτό δεν είναι ένα απλό βιβλίο. Θεωρείς πως το Γκόλεμ είναι μύθος, ένας τοπικός θρύλος και τίποτε παραπάνω. Δεν εκπλήσσομαι. Εσείς, οι άνθρωποι, όσα δεν καταλαβαίνετε κι όσα ο νους σας αδυνατεί να συλλάβει ή τα φοβάστε ή τα μυθοποιείτε και τους δίνετε τη διάσταση μιας ιστορίας, ενός παραμυθιού. Κι αυτό το παραμύθι, το λέτε και το ξαναλέτε, κυρίως τα κρύα, χειμωνιάτικα βράδια μπροστά στο τζάκι, νιώθοντας ανατριχίλες στο άκουσμά του, αλλά παράλληλα ασφαλείς μεταξύ άλλων. Μετά τρέχετε στα κρεβάτια σας και σκεπάζεστε με τις κουβέρτες σας, σχεδόν κρύβεστε μέσα σε αυτές, ενώ αναρωτιέστε τη θα γινόταν αν η ιστορία έβγαινε αληθινή, αν το Γκόλεμ πράγματι υπήρχε. Έπειτα, κοιμάστε ήσυχοι και την άλλη μέρα, δεν θυμάστε τίποτα, φυσικά. Στη νέα, υποσχόμενη μέρα και κάτω από τις αχτίδες του Ήλιου, δεν έχουν θέση οι χθεσινοβραδινές φοβίες και ζοφερές σκέψεις.

Εγώ όμως ξέρω τι είδα εκείνο το βράδυ. Είχα επισκεφθεί την Πράγα πριν από πολλά χρόνια. Ναι, πριν χτιστεί το Orloj, το Αστρονομικό Ρολόι της πόλης. Πότε χτίστηκε; Που θες να ξέρω; Υπολογίζω περίπου το 1400. Ωωω, μην με κοιτάζεις έτσι. Πάλι τα ίδια; Θα το ξαναπώ και σε εσένα, λοιπόν, όπως το είπα και στον προηγούμενο επισκέπτη. Εκπλήσσεσαι που είμαι αιωνόβια αλλά δεν σου κάνει εντύπωση πως σου μιλάει μια ανθρωπόμορφη αλεπού, ε;

Εγώ όμως ξέρω τι είχα δει εκείνο το βράδυ. Ήταν η δεύτερη φορά που είχα επισκεφθεί την Πράγα. Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε. Πόσα; Που να θυμάμαι; Σίγουρα πριν χτιστεί το Orloj, το Αστρονομικό Ρολόι της πόλης. Πότε χτίστηκε; Που θες να ξέρω; Υπολογίζω περίπου το 1400. Ωωω, μην με κοιτάζεις έτσι. Πάλι τα ίδια; Θα το ξαναπώ και σε εσένα, λοιπόν, όπως το είπα και στον προηγούμενο επισκέπτη. Εκπλήσσεσαι που είμαι αιωνόβια αλλά δεν σου κάνει εντύπωση πως σου μιλάει μια ανθρωπόμορφη αλεπού, ε; Τέλος πάντων..

Θυμάμαι ακόμα εκείνο το πανδοχείο. Φαινόταν παλιό και ταλαιπωρημένο. Οι σκλήθρες από τους ξύλινους τοίχους δημιουργούσαν έντονες σκιές κάτω από το κίτρινο φως. Είχε όμως φιλικό πανδοχέα και καλή μπύρα. Γι’ αυτό την προτίμησα. Μόλις είχα γευματίσει. Ένιωθα χορτάτη κι ευχάριστα ζαλισμένη από τη μπύρα. Αποφάσισα, λοιπόν, να περπατήσω στα στενοσόκακα του Γκέτο για να πάρω λίγη από την αύρα του μέρους. Είδα ηλικιωμένους άντρες να κάθονται σε κουτσά σκαμνιά, δίπλα στην πραμάτεια τους, γυναίκες με χαμηλωμένο βλέμμα να σηκώνουν τα μαντίλια που σκέπαζαν τους ώμους τους και να σκουπίζουν τον ιδρώτα από το μέτωπό τους, περπατώντας γοργά καθώς επέστρεφαν στα σπίτια τους. Είδα άντρες με τριμμένα πουκάμισα να συζητάνε έντονα. Κάποιοι άλλοι, στο βάθος, τσακώνονταν μέσα σε ένα σύννεφο σκόνης και χώματος. Είδα σκυλιά ταλαιπωρημένα από τσιμπούρια να ψάχνουν για μεζέ στα σκουπίδια. Πέρασα μπροστά από καγκελένια παράθυρα, που χρωμάτιζαν τα χωμάτινα σοκάκια με κέρινο φως. Σκόνη κι υγρασία είχε κατακλύσει το Γκέτο. Είχα αφεθεί σε αυτή τη νωπή, βαριά ατμόσφαιρα. Οι γκρίζες πέτρες των σπιτιών, όσες δεν ήταν κρυμμένες στις σκιές, γυάλιζαν ασημένιες κάτω από το φεγγαρόφωτο. Σκέφτηκα να πάρω τον δρόμο του γυρισμού. Με περίμενε ένα καθαρό κρεβάτι στο πανδοχείο.

Άκουσα φωνές. Στην αρχή, δεν κατάλαβα. Νόμιζα πως ήταν φωνές χαρούμενων παιδιών. Είδα μια παρέα μικρών αγοριών να ουρλιάζουν δείχνοντας μέσα στις σκιές. Στο βάθος εκείνου του στενού, διέκρινα έναν αφύσικα ψηλό άντρα. Το πρόσωπό του ήταν λειψό, αποστεωμένο, σχεδόν παραμορφωμένο. Στεκόταν εκεί, ακίνητος, ενώ τα παιδιά συνέχισαν να τον δείχνουν και να φωνάζουν. «Απομακρυνθείτε«, τους φώναξα. «Πηγαίνετε στα σπίτια σας«. Εκείνα σώπασαν για μια στιγμή. Με κοίταξαν με πανικόβλητο βλέμμα κι απομακρύνθηκαν τρέχοντας. Μέχρι να πλησιάζω το ανθρωποειδές πλάσμα, είχε ήδη εξαφανιστεί. Κοίταξα δεξιά κι αριστερά αλλά ήταν αδύνατον να τον εντοπίσω. Το σοκάκι κατέληγε σε αδιέξοδο. Που θα μπορούσε να είχε πάει;

«Μην τον ψάχνεις. Δεν είναι πια εδώ«, άκουσα μια βαριά φωνή πίσω από την πλάτη μου. Γύρισα κι αντίκρισα το πρόσωπο ενός ηλικιωμένου άντρα. Τα μάτια του ήταν λευκά. Ήταν τυφλός, αλλά μιλούσε σαν να είχε δει μέσα από τα μάτια μου. Το πρόσωπό του περιβαλλόταν από γκρίζες και μακριές, λεπτές μπούκλες. «Δεν εμφανίζεται συχνά. Επιλέγει τον χρόνο και τον τόπο της παρουσία του. Επιλέγει σε ποιον θα εμφανιστεί. Είσαι καταραμένη πλέον«. Δεν του απάντησα. Έφυγα με βήμα γοργό κι επέστρεψα στο πανδοχείο. Η αύρα του Γκέτο είχε την αύρα του Γκόλεμ. Κι αν η μακροζωία μου είναι μια μορφή κατάρας τότε, ναι, είμαι καταραμένη κι ο Γκόλεμ το ήξερε αυτό. Αλλά εκείνα τα παιδιά;